Nederlandse en Amerikaanse klimaatontkenners slaan handen ineen nu Europa opschuift naar rechts

Nina Tea Zibetti, Alexander Beunder, Merel de Buck and Jilles Mast.
Dit artikel is een vertaling van een Engelstalige publicatie die op 24 juli verscheen op DeSmog

Clintel’s conferentie ter ere van zijn vijfde verjaardag in Roelofarendsveen geeft een indruk van de trans-Atlantische banden van de groep.

“Ik omarm de koolstofrijke levensstijl […] CO2 heeft enorme, enorme voordelen, dus dat moeten we vieren,” vertelt de Amerikaanse klimaatontkenner Gregory Wrightstone aan het publiek.

Welkom bij de viering van de vijfde verjaardag van Clintel. Hier worden windmolens “vogelhakkers” (bird choppers) genoemd en koolstofdioxide is niet iets om bang voor te zijn, maar eerder een “wonder molecuul” waarvan we meer moeten uitstoten, niet minder. Blijkbaar zijn de CO2-niveaus in de atmosfeer volgens Wrightstone nu zo laag dat de planeet een “CO2-hongersnood” doormaakt.

Clintel (kort voor Climate Intelligence Foundation), Nederlands bekendste organisatie die klimaatwetenschap ontkent, heeft voor zijn conferentie een verbouwd pakhuis in het stadje Roelofarendsveen uitgekozen, HAL60, op twintig minuten rijden van Schiphol. Bij de ingang hangen ballonnen aan een blauw-wit spandoek met daarop Clintel’s slogan: “Er is geen klimaatcrisis”. Hoewel de vervallen conferentiezaal niet de meest sfeervolle locatie is, is medeoprichter en directeur Marcel Crok optimistisch over de toekomst: “Het volgende feest is in de RAI in Amsterdam” zei hij, verwijzend naar de zaal met 12.900 zitplaatsen.

Op 18 juni kwamen ongeveer 120 betalende bezoekers bijeen om te luisteren naar de lezingen van Clintel’s medeoprichters: Guus Berkhout – een gepensioneerde geofysicus met een achtergrond in de olie- en gasindustrie – en Marcel Crok, een zelfstandig schrijver en journalist. Het internationale panel van sprekers bestond uit bekende en controversiële klimaatontkenners, waaronder luchtvaartingenieur Willie Soon en Gregory Wrightstone, geoloog en directeur van de in de VS gevestigde CO2 Coalition, een organisatie waar Clintel steeds vaker voor steun bij aanklopt.

De CO2 Coalition werd opgericht in 2015 en richt zich op het “onderwijzen van denkers, beleidsmakers en het publiek over de belangrijke bijdrage van kooldioxide aan ons leven en de economie.” De Coalitie ontving financiering van de gebroeders Koch – de rechts-libertarische oliemiljardairs die een centrale rol speelden in de ontkenning van klimaatverandering in de Verenigde Staten – en de familie Mercer, die financiële steun gaf aan de voormalige Amerikaanse president Donald Trump voor zijn succesvolle verkiezingscampagne in 2016.

De organisatoren van de conferentie hadden verschillende tafels ingericht als boekenkraampjes, waar een brede selectie van publicaties in het Nederlands en Engels werd tentoongesteld. Daaronder was ook Wrightstone’s nieuwste publicatie A Very Convenient Warming, die op deze dag in het Nederlands werd gelanceerd. Twee klimaatsceptische stripboeken, uitgegeven door de CO2 Coalitie, legden “de wetenschappelijke methode” uit aan kinderen.

Rondkijkend in HAL60 zou het gemakkelijk zijn geweest om Croks optimisme te relativeren. De deelnemers luisterden aandachtig naar de uitgebreide presentaties en juichten en applaudisseerden de hele dag enthousiast. Maar de conferentie was verre van uitverkocht en de meeste aanwezigen waren oudere mannen op zoek naar een activiteit om zich bezig te houden tijdens hun pensionering. Hoewel het verleidelijk is om te denken dat Clintel en zijn publiek niet veel voorstellen, reiken hun werkgebied en invloed veel verder dan dit industriegebied van Roelofarendsveen.

Een gunstig klimaat

Clintel heeft de wind in de zeilen. Op 2 juli startte het kabinet-Schoof, mede geleid door de radicaal-rechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) in Nederland. Dit weerspiegelt een bredere golf van steun voor uiterst rechtse politici tijdens de verkiezingen voor het Europees Parlement afgelopen juni. In de aanloop naar de Nederlandse verkiezingen in november stelde PVV-leider Geert Wilders voor om het klimaatbeleid van het land “door de shredder” te halen. In zijn manifest beloofde Wilders een einde te maken aan de “angstzaaierij” van klimaatwetenschappers, met als argument dat hun “doemscenario’s” niet zijn uitgekomen. PVV-kamerleden hebben tijdens nationale debatten publicaties van Clintel aangehaald.

De Boer Burger Beweging (BBB), een partij die in 2019 is voortgekomen uit de protesten van Nederlandse boeren tegen de stikstofregels van de Europese Unie, maakt ook deel uit van de coalitieregering. Hoewel de BBB klimaatverandering niet volledig ontkent, is de partij zeer kritisch over regulering of verplichte emissiereductie-doelstellingen. In plaats daarvan steunt de BBB vrijwillige en op prikkels gebaseerde beleidsmaatregelen.

Het Nederlandse medialandschap is sinds 2019 ook verschoven in het voordeel van Clintel, toen de nieuwe controversiële rechtse omroep Ongehoord Nederland (ON) een vergunning kreeg om een talkshow uit te zenden op de Nederlandse publieke televisie. Terwijl klimaatontkenners voorheen weinig serieuze aandacht kregen van de Nederlandse media, werd Clintel sinds de lancering minstens zes keer uitgenodigd in de talkshow van ON. De show bereikte in 2022 gemiddeld 138.000 Nederlandse kijkers per aflevering.

Sinds de lancering heeft Clintel banden opgebouwd met een netwerk van uitgesproken klimaatontkenners. In 2019 vormde de één pagina tellende ‘World Climate Declaration’ van Clintel, met als ondertitel “er is geen klimaatnoodtoestand”, de basis voor een open brief aan de Europese Unie en de Verenigde Naties. Veel van de honderden ondertekenaars waren verbonden aan libertarische denktanks zoals het Amerikaanse Cato Institute, het Heartland Institute en het Londense Institute of Economic Affairs – destijds allemaal partnerorganisaties van het door Koch gefinancierde Atlas Network. Dit wereldwijde netwerk van meer dan 500 denktanks pleit voor ongebreidelde vrijemarktwerking en veel van zijn partners hebben in het verleden klimaatontkenning, twijfel en vertraging van klimaatbeleid gepromoot.

De World Climate Declaration van Clintel werd dit jaar nog aangehaald door de Amerikaanse senator Ron Johnson, tijdens een hoorzitting van de Senaatscommissie op 1 mei 2024, als onderdeel van een onderzoek naar de pogingen van de olie-industrie om verantwoording voor klimaatverandering te ontlopen. “Daar moet je eens naar kijken,” zei Johnson tegen de commissieleden, verwijzend naar de verklaring.

Hoewel Clintel deel uitmaakt van een wereldwijde beweging, lijkt de financiering te komen van een grotendeels in Nederland gevestigd netwerk van vermogende particulieren en kleinere donateurs. De Nederlandse vastgoedinvesteerder Niek Sandmann steunde de lancering van Clintel met een toezegging van een half miljoen euro. In een nieuwsbrief van Clintel uit 2022 stond dat de organisatie ook een “gulle donatie” had ontvangen (het bedrag was 750 euro, vertelde Clintel later aan DeSmog) van Edward Heerema, de enige aandeelhouder van het Nederlandse bedrijf Allseas, dat platforms en pijpleidingen bouwt voor de olie- en gassector, met klanten als Shell.

Financieel gaat het Clintel voor de wind. Uit openbare documenten blijkt dat de jaarlijkse inkomsten bijna verdubbeld zijn van 104.547 euro in 2019 naar 202.952 euro in 2022. Uit een analyse van Platform Authentieke Journalistiek bleek dat 54 procent van Clintels totale inkomsten tussen 2019 en 2022 afkomstig was van niet nader genoemde “particulieren”. De rest werd gedekt door Sandmann (22,4 procent); non-profitorganisaties (16,4 procent); bedrijven (3,3 procent); en publicaties, lezingen en andere activiteiten. Clintel vertelde DeSmog dat het geen subsidies ontvangt van de olie-industrie.

Clintel gebruikte zijn inkomsten om door de jaren heen meerdere live events te organiseren, plus een campagne tegen windmolens in Nederland met argumenten die onderuit werden gehaald door Pointer. Clintel hielp dit jaar ook mee aan de promotie en distributie van de klimaatsceptische film Climate: The Movie, vol met ontkrachte mythes, waaronder de bewering dat de temperatuur op aarde niet stijgt. De film is 634.827 keer bekeken op Clintel’s YouTube-kanaal. De video’s van Clintel en medeoprichters Crok en Berkhout zijn 2,34 miljoen keer bekeken.

Bron: Analyse door Platform Authentieke Journalistiek, op basis van Clintel’s jaarverslagen

‘Heb je dit zelf bedacht?’

In Roelofarendsveen bestond het dagprogramma een all-you-can-eat buffet, waarin de vele smaken van klimaatontkenning konden worden geproefd. De argumenten die werden opgevoerd varieerden van “klimaatverandering vindt plaats, maar niet door menselijke activiteiten”, tot “de nadelige gevolgen van klimaatverandering worden overdreven of bestaan niet”, en “klimaatverandering vindt plaats, wordt veroorzaakt door mensen, maar heeft gunstige gevolgen”.

Voor het publiek leken deze ogenschijnlijke tegenstrijdigheden er niet veel toe te doen. Ze wijzen immers allemaal naar dezelfde conclusie: Het is het niet waard om geld te besteden aan de aanpak van dit probleem. Theo Wolters, redacteur van de klimaatontkennende website Climategate, presenteerde het afgeronde getal van één miljoen euro per Nederlands gezin dat nodig zou zijn om Nederland klimaatneutraal te maken. Het publiek reageerde hoorbaar geschrokken, want Wolters’ berekening komt neer op 4,5 biljoen euro, oftewel bijna vierenhalf keer de omvang van de Nederlandse economie. “Het kan een half miljoen zijn, het kan twee miljoen zijn. Maar dit is wat mijn spreadsheet op dit moment zegt,” zei Wolters.

Wolters, die ook oprichter is van het European Climate Realist Network, een in Nederland gevestigde informele koepelorganisatie voor groepen in heel Europa die zichzelf zien als “klimaatrealisten”, gaf later aan DeSmog toe dat dit – in zijn woorden – “bizar hoge cijfers” waren, gebaseerd op een extrapolatie van de huidige trends. Wolters voegde eraan toe: “Niemand heeft een zinnig idee van hoe die fossielvrije energievoorziening eruit zou kunnen zien, en dus kun je de kosten ervan niet betrouwbaar berekenen.”

Vanuit dit perspectief is de dreiging van klimaatverandering slechts een excuus dat wordt gebruikt door regeringen en internationale instellingen om de controle over het leven van mensen te vergroten, geholpen door gehoorzame mediaorganisaties. In antwoord op een verzoek om commentaar na de conferentie zei Crok dat hij de berichtgeving van DeSmog het tegenovergestelde vond van “echt en betrouwbaar”. “Het heeft maar één doel: iedereen belasteren die kritiek heeft op het alarmistische klimaatverhaal,” aldus Crok.

Jacob Nordangård, auteur van boeken als The Global Coup d’Ètat en Rockefeller: Controlling the Game, wees tijdens zijn presentatie de vermeende daders aan. Gedurende een half uur vertelde Nordangård over wereldwijde elites, Nederlandse en Britse royalty’s, schimmige onderzoeksagenda’s en complottheorieën over de “Great Reset”, waarbij zelfs de presentator van de lezing zich hardop afvroeg: “Heb je dit zelf bedacht?”.

Nordangård vertelde DeSmog in een reactie dat hij de vragen die hij stelde over de dynamiek van de wereldmacht als een legitiem studiegebied beschouwt, waarbij hij aanvoert dat het tegenstrijdig zou zijn om zijn werk als een “complottheorie” te bestempelen, terwijl het volgens hem parallellen vertoont met het onderzoek van DeSmog naar de financiering van klimaatontkenning door de fossiele industrie.

Klimaat in de rechtszaal

Een ander centraal onderwerp op de conferentie was de recente toename van rechtszaken over klimaat tegen overheden en bedrijven.

Crok, medeoprichter van Clintel, gaf een lezing getiteld “Moet de klimaatoorlog gewonnen worden in de rechtszaal?”.  Zijn antwoord op zijn eigen vraag: Nee. Maar zolang deze rechtzaken worden voortgezet, is Clintel van plan om er het beste van te maken. Volgens de Nederlandse wet kan ‘ieder die een belang heeft’ in een lopende rechtzaak toestemming vragen om zich hierin te mengen. Clintel probeert deze mogelijkheid te gebruiken om de klimaatwetenschap en het klimaatbeleid in de rechtszaal aan te vechten.

Nederland heeft twee opmerkelijke, succesvolle klimaatzaken achter de rug. In 2015 oordeelde de Haagse rechtbank in Urgenda vs. Nederland dat de Nederlandse staat de uitstoot van broeikasgassen in 2020 tot 25 procent onder het niveau van 1990 moet hebben teruggebracht. De Hoge Raad van het land bevestigde vervolgens de uitspraak.

In 2021 klaagde Milieudefensie, samen met andere milieuorganisaties en meer dan 17.000 burgers, Shell met succes aan. Shell ging in beroep tegen de uitspraak, waarin de Haagse rechtbank het bedrijf maande om de uitstoot met 45 procent te verminderen in 2030. (De uitspraak geldt voor de directe emissies van Shell’s activiteiten, terwijl het bedrijf ook een zogeheten best effort vermindering van zijn indirecte emissies moet realiseren, die 95 procent van Shell’s totale uitstoot vormen).

In oktober 2022 diende Clintel een motie in om toegelaten te worden tot de beroepsprocedure in het hoger beroep van de rechtzaak Milieudefensie vs. Shell. Clintel voerde aan dat het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN niet onomstotelijk had bewezen dat er sprake was van “gevaarlijke klimaatverandering” en dat de rechtbank daarom geen uitspraak zou moeten doen op basis van haar bevindingen.

In april 2023 wees het Gerechtshof in Den Haag het verzoek van Clintel af, waarbij het oordeelde dat Clintel niet “voldoende belang” had bij de zaak. Het hof merkte ook op dat “de rol van de gevoegde partij beperkt is tot het aandragen van feiten en gronden ten behoeve van het standpunt van de partij die zij ondersteunt”, en dat Clintel’s klimaatvisie “afwijkt van de tussen Shell en Milieudefensie bestaande consensus over klimaatverandering”.

Ondertussen heeft de eurosceptische Frans van der Werf het voortouw genomen bij de oprichting van een nieuwe stichting genaamd Milieu & Mens, om deel te nemen aan de rechtszaak tegen Shell. Deze stichting heeft als missie om “de zorg voor het milieu in balans brengen met andere belangen”. Om haar juridische slagkracht te versterken, wierp Milieu & Mens zich op als vertegenwoordiger van “Bezorgde Energiegebruikers”, dat als aparte organisatie werd opgericht om zich te verzetten tegen klimaatregelgeving waardoor energieprijzen zouden kunnen stijgen.

Kort na de lancering van Milieu & Mens, in maart 2022, plaatste Clintel’s bestuurder Crok op LinkedIn het bericht dat hij en advocaat Lucas Bergkamp een nieuw “plan” hadden bedacht “om noodzakelijk tegengas te bieden” in de zaak Milieudefensie vs. Shell, en moedigde mensen aan om een online petitie van Bezorgde Energiegebruikers te ondertekenen. Milieu & Mens heeft desondanks elke connectie met Clintel stellig ontkend, en niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Begin 2023 diende Milieu & Mens namens Bezorgde Energiegebruikers een verzoek in om als “gevoegde partij” aan Shell’s zijde op te treden. Dit keer stelde de rechter Milieu & Mens in het gelijk: “Naar het oordeel van het hof heeft M&M toereikend toegelicht waarom zij belang heeft bij voeging. […] M&M vreest dat de prijzen van fossiele brandstoffen zullen stijgen als gevolg van toewijzing van [de vorderingen van Milieudefensie].”

Ook de CO2 Coalition heeft zich in de zaak gemengd. In november 2023 schreef William Happer, de voorzitter en medeoprichter van de organisatie, een expert opinion (deskundigenadvies) voor Milieu & Mens samen met de bekende Amerikaanse klimaatontkenner Richard Lindzen, een voormalig professor aan het MIT, en Steven Koonin, een voormalig hoofdwetenschapper voor oliebedrijf BP, die nu professor is aan de New York University.

Clintel lijkt een voorliefde te hebben ontwikkeld voor deze juridische strategie. Tijdens de conferentie liet Crok het publiek trots weten dat de organisatie zich voorbereidt om zich in meer toekomstige zaken te mengen, te beginnen met de eerder dit jaar aangekondigde klimaatzaak van Milieudefensie tegen de Nederlandse bank ING. Zodra deze zaak officieel is ingediend, zal Clintel proberen mee te doen, zei Crok.

Wat de gevolgen zullen zijn, afgezien van publiciteit, valt te bezien. De interventie van M&M in de Shell-zaak leidde echter tot enkele maanden vertraging. “Slecht nieuws voor het klimaat. En slecht nieuws voor mensen wereldwijd die nu al te maken hebben met de gevolgen van de klimaatcrisis,” schreef Milieudefensie. Een uitspraak over het beroep van Shell wordt begin november verwacht.

‘Leer het ons’

In HAL60 werd de dag afgesloten met een toespraak van de charismatische gastspreker Willie Soon, luchtvaartingenieur. De speech was doorspekt met memes, waaronder een meme waarop het IPCC en Soon’s stichting in een voetbalwedstrijd 1-1 staan, ondanks een duidelijk ongelijk speelveld ten gunste van het IPCC.

Als dit de eerste helft van de wedstrijd was, hoopt Clintel na de pauze de score in zijn voordeel op te krikken. Volgend jaar zal Clintel meer mensen en meer geld hebben, beloofde Crok, nadat hij de sprekers hun bedankjes – zakjes paling – had overhandigd.

Om succesvol te zijn, wenden ze zich tot hun Amerikaanse bondgenoten, de CO2 Coalition, voor advies.

“Gregory [Wrightstone] en ik hebben morgen een vergadering. De CO2 Coalition groeit nu snel, en ze hebben veel meer geld dan wij,” vertelde Crok het publiek. “En morgen gaat hij ons leren hoe we dat ook kunnen doen.”