“But there is also something I have learned.” It was this short sentence, uttered during an interview by a homeless woman in the wake of the 2008 financial crisis, that acted as a turning point for journalist Cathrine Gyldensted. Her dissatisfaction with journalism, which had slowly been building up during her decade-long career as a TV correspondent, investigative reporter, and presenter came to a boiling point.

Gyldensted chose for a radical departure from journalism’s sole focus on highlighting existing problems and keeping a watchful eye on those in power. It was time for a new approach to journalism. Together with Karen McIntyre, an assistant professor in the School of Journalism and Communication at the University of Oregon, Gyldensted developed the concept of constructive journalism. Which is a way—or more precisely, many ways—to develop a journalism that tells the full story: not just the bad, but the good as well; not only the problem, but also the response.

More than a mirror

The interview with the homeless woman, whose name was Bonnie Jacks, remains a vivid memory in Gyldensted’s mind. Gyldensted recalls how she already had the answers she needed for the story and was wrapping up the conversation when the comment came. She asked what Jacks meant, to which she replied that there were multiple things she had learned through her homelessness: that she was stronger and more resilient than she ever imagined, that her confidence had grown, and that there are people everywhere who are willing to help.

Gyldensted reflects: “I saw her as a victim, and that shaped the kinds of questions I asked her. But now that she refused to be a victim, I was forced to ask different kinds of questions.”

Thus began Gyldensted’s journey, which culminated in the book ‘From Mirrors to Movers’. In it Gyldensted describes constructive journalism as “exploring possibilities.” “Constructive journalism examines dilemmas from all angles and suggests solutions. It does not ignore or downplay problems; instead, it focuses on how these problems can be solved.”

It’s possible to critique power through other pathways than only negative scrutiny.

According to Gyldensted journalists mistakenly see themselves as mirrors, merely reflecting what happens in society. She points out that journalists do, in fact, influence society through their stories: in their style of reporting, framing of topics, and choice of sources. These stories often shape public opinion and even political decision-making. And if the public only ever hears about problems, it becomes nearly impossible to envision solutions.

According to Gyldensted, constructive journalism does not need to come at the cost of hard-hitting reporting that holds power to account. Rather, it can do exactly that, just a bit differently. “It’s possible to critique power through other pathways than only negative scrutiny.”

Gyldensted addresses this topic nearly every day in her work as a trainer and advocate for constructive journalism, yet she remains as genuinely engaged as if she were just starting out. Her approach to journalism mirrors her character: open, constructive, and willing to examine things critically.

And although the surroundings were anything but – Gyldensted happened to be in a Copenhagen indoor mall during our video call- the conversation we had was an inspiring one.


What does constructive journalism add to the journalistic toolkit?

We’ve had a lot of back and forth in the community on this question. One area we all agree on is finding alternative ways to hold power accountable. For instance, asking: “Will you solve this? Here is someone doing positive work. Will you steer in that direction? Why or why not?” Another shared focus is on representing the world more accurately, which opens up many paths and methods that could be applied.

I know that’s a broad answer, but I’m actually trying to be precise. If I said it’s only a solutions approach, a style of interviewing, or a depolarizing technique, that would just be a fraction of the truth. Those are just a few techniques being used, but there are many more.

The German investigative reporting non-profit Correctiv, for example, are pioneering participative investigation methods like involving audiences in their investigations. They share their knowledge with people and ask them for input, also on solutions and paths forward concerning the issue they are investigating.

In the Netherlands, De Correspondent adopts a similar approach of co-creation and communication with audiences. They also share the learning curve: the journalists are transparent about what they know and what they don’t know.

So constructive journalism can involve a range of techniques and methods. What role does solutions journalism —reporting on solutions to problems—play in all this?

The Solutions Journalism Network, one of the main proponents, has a very systematic method. They have this rigor because, early on, they faced a lot of skepticism. They needed a watertight method to avoid being delegitimized by [journalistic] peers. Now, more than ten years later, it’s less controversial.

Sometimes I feel the strictness can discourage new thinkers from entering the field, as they think they need to follow twenty steps to qualify as solutions journalism. Personally, I prefer to see it more as a mindset. I believe individual journalists are equally equipped to develop their own constructive methods, just as those of us active in the field are.

Would that also be your message to anyone aspiring a more constructive form of journalism?

Yes, I would encourage journalists to think creatively about how to add elements that uncover things we currently overlook. Don’t be afraid to try your own methods or ideas. As long as we share the overall goal of asking ourselves: How can we portray the world more accurately? What’s missing here? How can we break the pattern of one-way communication and co-create more? And how can we keep power accountable through methods other than just negative scrutiny? If you ask yourself these questions, I’m sure you’ll find ways to create new methods.

In your book, you describe how journalists don’t just reflect the world but actively shape it through their storytelling. How do you think journalists should cope with the tension between being perceived as neutral and objective and the impossibility of this?

In From Mirrors to Movers, I argue that everything we as journalists put out into the world will influence it in some way; it will move something. We should be aware of this responsibility: if we are moving things, in what directions are we moving them? I’ve received a lot of pushback for pointing this out, perhaps because it gives journalists a much bigger responsibility than we have been able or willing to take on.

However, I think it’s much more authentic and trustworthy to share with your audiences what your position is, because then they’re able to assess you in a much more transparent way than when we claim neutrality, but aren’t really neutral.

So, transparency is the answer?

Yes, I personally think so. And I also think it’s a depolarizing approach, because if you don’t hide who you are and show that you are aware of your biases, you’ll reach a larger audience beyond those who already agree with you. People value transparency and honesty.

—————————————————

We ended the call by comparing notes about where to find information on lobbying activities in the Netherlands and Denmark. Both countries are less than transparent about this issue, so the topic would make for a great cross-border exposé, we speculated.

After all, old habits die hard.

“Maar er is ook iets dat ik heb geleerd.” Het was deze korte zin, uitgesproken door een dakloze vrouw tijdens een interview in de nasleep van de financiële crisis van 2008, die een keerpunt betekende voor journalist Cathrine Gyldensted. Haar onvrede over de journalistiek, die zich in de loop van haar carrière als verslaggever, onderzoeksjournalist en presentator langzaam had opgebouwd, bereikte een hoogtepunt. Het was tijd voor een nieuwe benadering.

Gyldensted wilde stoppen met enkel problemen aan te kaarten en als een waakhond naar de machthebbers te kijken. Samen met Karen McIntyre, assistent-professor aan de Universiteit van Oregon, ontwikkelde ze daarom het concept van constructieve journalistiek. Dit is een manier — of eigenlijk vele manieren — om het volledige verhaal te vertellen: niet alleen het slechte, maar ook het goede; het probleem en de reactie op het probleem

Meer dan een spiegel

Het interview met de dakloze vrouw, haar naam was Bonnie Jacks, staat Gyldensted nog altijd helder voor de geest. Ze herinnert zich nog goed hoe ze het gesprek eigenlijk al wilde afronden – ze had al de quotes voor haar item – toen Jacks haar opmerking maakte. Gyldensted vroeg wat Jacks dan had geleerd, waarop zij antwoordde dat ze sterker bleek te zijn dan ze zich ooit had kunnen voorstellen, dat haar zelfvertrouwen was gegroeid, en dat ze overal mensen had ontmoet die bereid waren om haar te helpen. 

Achteraf besefte Gyldensted dat ze Jacks alleen maar als slachtoffer had gezien en dat dat bepaalde welke vragen ze stelde. Nu Jacks weigerde zich slachtoffer te voelen, moest ze andere vragen stellen.

Zo begon Gyldensted’s zoektocht, die uiteindelijk leidde tot het boek From Mirrors to Movers. Hierin beschrijft ze constructieve journalistiek als “het verkennen van mogelijkheden”. “Constructieve journalistiek bekijkt problemen van alle kanten en biedt ruimte aan oplossingen. Het negeert of bagatelliseert problemen niet, én ze richt zich op hoe deze problemen kunnen worden opgelost.”

Je kunt de macht op meer manieren controleren dan alleen als waakhond

Volgens Gyldensted hebben journalisten ten onrechte het idee dat ze spiegels zijn die de werkelijkheid slechts weerkaatsen. In werkelijkheid geven hun verhalen de samenleving juist mede vorm: door hun stijl, de manier waarop ze het onderwerp framen, en de keuze van bronnen. Deze verhalen vormen vaak de basis van de publieke opinie en zelfs de politieke besluitvorming. En als mensen in die verhalen alleen maar over problemen horen, wordt het bijna onmogelijk om oplossingen te zien.

Constructieve journalistiek hoeft volgens Gyldensted niet ten koste te gaan van de kritische controle op de macht. Het kan namelijk precies dat doen, maar dan op een iets andere manier. Je kunt volgens Gyldensted namelijk de macht op meer manieren controleren dan alleen als waakhond.

Gyldensted werkt al jaren dag in dag uit als trainer en pleitbezorger voor constructieve journalistiek, maar haar enthousiasme voor het onderwerp heeft er niet onder geleden. Ze komt over als een open, betrokken en kritische onderzoeker.  En hoewel onze omgeving niet bepaald inspirerend was — Gyldensted zat tijdens ons videogesprek in een winkelcentrum in Kopenhagen — was ons gesprek dat zeker.


Wat voegt constructieve journalistiek toe aan de journalistieke gereedschapskist?

‘In onze gemeenschap van constructieve journalisten hebben we veel gesproken over deze vraag. Eén element waar we het allemaal over eens zijn, is het vinden van alternatieve manieren om de macht ter verantwoording te roepen. Bijvoorbeeld door aan de politiek te vragen: “Gaat u dit oplossen? Hier is iemand met dit voorstel, gaan jullie in die richting sturen? Waarom wel of niet?” 

Een ander gedeeld aandachtspunt is om de wereld nauwkeuriger weer te geven. Dit opent de weg naar vele verschillende manieren en methoden om constructieve journalistiek toe te passen  Ik weet dat dit een heel breed antwoord is, maar ik probeer eigenlijk precies te zijn. Als ik zou zeggen dat het alleen een oplossingsgerichte benadering is, een interviewstijl, of een depolarisatie-techniek, dan zou dat onvolledig zijn.

De Duitse onderzoeksjournalistieke non-profit Correctiv, bijvoorbeeld, is pionier op het gebied van participatieve onderzoeksmethoden, waarbij ze het publiek betrekken bij hun onderzoeken. Ze delen hun kennis met mensen en vragen hen om input, ook over oplossingen en mogelijke vervolgstappen betreffende het onderzochte probleem. 

In Nederland hanteert De Correspondent een soortgelijke aanpak van co-creatie en communicatie met het publiek. Ze delen ook hun leerproces: de journalisten zijn transparant over wat ze weten en wat ze niet weten.’

Welke rol speelt oplossingsgerichte journalistiek — het rapporteren over oplossingen voor problemen — in dit alles?

‘Het Solutions Journalism Network, een van de belangrijkste proponenten van deze methode, heeft een zeer systematische aanpak. Deze strengheid was nodig omdat ze in het begin met veel scepsis te maken hadden. Het moest waterdicht zijn omdat ze anders niet serieus zouden worden genomen door hun collega’s 

Nu, meer dan tien jaar later, is het minder controversieel en lijkt deze strengheid soms ontmoedigend te werken. Nieuwkomers denken dat ze eerst twintig stappen moeten volgen om als ‘oplossingsjournalistiek’ te kwalificeren. 

Persoonlijk zie ik het daarom liever als een mindset. Ik geloof dat individuele journalisten net zo goed hun eigen constructieve elementen kunnen ontwikkelen, als mensen zoals ik die hier dagelijks mee bezig zijn.’

Zou dat ook je boodschap zijn aan iedereen die streeft naar een meer constructieve vorm van journalistiek?

‘Ja, ik zou journalisten willen aanmoedigen om hier creatief over na te denken. Wees niet bang om je eigen methoden of ideeën uit te proberen. Zolang we het doel delen van het beantwoorden van de vraag: hoe kunnen we de wereld nauwkeuriger weergeven? Wat missen we? Hoe kunnen we het patroon van eenzijdige communicatie doorbreken en meer gezamenlijk creëren? En hoe kunnen we de macht ter verantwoording roepen door andere methoden dan alleen negatieve controle? Als je jezelf deze vragen stelt, ben ik ervan overtuigd dat er van alles mogelijk is.’

In je boek beschrijf je hoe journalisten de wereld niet alleen weerspiegelen, maar ook actief vormgeven met hun verhalen. Hoe denkt u dat journalisten om moeten gaan met de spanning tussen de verwachting dat ze neutraal en objectief zijn en de onmogelijkheid hiervan?

‘In From Mirrors to Movers stel ik dat alles wat wij als journalisten de wereld in sturen haar op de een of andere manier zal beïnvloeden. Het zal iets in beweging zetten. We moeten ons bewust zijn van deze verantwoordelijkheid: als we dingen in beweging zetten, in welke richting doen we dat dan? 

Ik heb hier veel kritiek op gekregen, misschien omdat het journalisten een veel grotere verantwoordelijkheid geeft dan we bereid zijn te dragen. Toch denk ik dat het veel authentieker en betrouwbaarder is om met je publiek te delen wat je positie is. Dat is veel transparanter dan wanneer we neutraliteit claimen, maar niet echt neutraal zijn.’

Dus transparantie is het antwoord?

‘Ja, dat denk ik persoonlijk wel. En ik denk ook dat het een aanpak is die depolariseert. Je bereikt een groter publiek door niet te verbergen wie je bent en te laten zien dat je je bewust bent van je eigen vooroordelen. Mensen waarderen transparantie en eerlijkheid.’


We beëindigden het gesprek door onze kennis te delen over waar informatie te vinden is over lobbyactiviteiten in Nederland en Denemarken. Beide landen zijn niet erg transparant op dit gebied, dus een onderzoek naar dit onderwerp zou zeer de moeite waard zijn

Oude gewoontes slijten blijkbaar moeilijk.

 

Pakjes fel gekleurde post-its liggen klaar op tafel, wachtend op innovatieve ideeën over media en journalistiek. Twee kleine microfoontjes luisteren nieuwsgierig mee, hangend vanaf het plafond van een zolderverdieping in de Utrechtse binnenstad. Pizza’s worden ondertussen belegd en gebakken in de oven van de pizzeria om de hoek, om later tijdens de pauze afgeleverd te worden.

Het eerste ‘pizzagesprek’ van Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) vond plaats op een woensdagavond in februari. PAJ opende de deuren voor een tiental lezers, contacten en kennissen om mee te denken over de toekomst van het platform.

De avond begon met een zelfreflectie vanuit PAJ. De afgelopen tien jaar onderzochten de journalisten allerlei problemen in de samenleving, zoals de invloed van lobbygroepen en het grootbedrijf op de Nederlandse politiek. ‘Dat is allemaal hartstikke belangrijk’, vertelt onderzoeksjournalist Alexander Beunder. ‘Maar er mist iets. Dit blijkt ook uit reacties op sociale media, zoals ‘dit wisten we toch al’, ‘zo gaat het altijd’ of ‘wat doe je eraan?’.

‘Het toekomstplan is daarom om niet alleen problemen te onderzoeken, maar ook de oplossingen voor die problemen. Solutions journalism heet dat’, legt Alexander uit.

Ook transparantie over het journalistieke proces en betrokkenheid van lezers zijn nieuwe speerpunten van PAJ. Dat betekent dat de journalisten niet enkel het eindresultaat willen opschrijven, maar ook het proces van het onderzoek willen delen. Zodat lezers al tijdens het onderzoek kunnen reageren van: ‘Hé, heb je hier of daar wel aan gedacht?’

Solutions journalism, participatory journalism. De journalisten vuren het ene na het andere buzzword af op het publiek. Maar hoe gaat dat er nou concreet uitzien? Het idee is om dit vanavond samen met de aanwezigen te verkennen.

In het eerste deel van de avond vertelden deelnemers over positieve ervaringen met media en journalistiek. Ze bespraken verhalen die hun perspectief veranderden, zoals het boek ‘Poverty Safari: Understanding the Anger of Britain’s Underclass,’ geschreven door Darren McGarvey, beter bekend als rapper Loki, die over zijn eigen ervaringen met armoede, dakloosheid en verslaving schrijft. Een ander bracht het boek ‘Hoe migratie echt werkt’ ter sprake, waarin academicus Hein de Haas 22 mythes rond migratie ontkracht. Het viel op dat verhalen, boeken en podcasts die het grotere plaatje belichten en gangbare denkbeelden kritisch bevragen, het meest bijbleven.

Kloof

Na een pizza-pauze richtte het gesprek zich op de rol van moraal, waarden en politieke kleur. Het aanwezige publiek, overwegend progressief, benadrukte dat de journalisten ook expliciet linkse oplossingen zouden mogen belichten. Bovendien pleitten ze voor meer contact met ‘gewoon normale mensen’ en ‘mensen die echt tegen dingen vechten, zoals activisten en vakbonden.’

Maar waar ligt de grens tussen journalistiek en activisme, vooral met solutions journalism? PAJ besprak het dilemma: ‘Journalisten worden geacht neutraal te zijn en zijn geen spreekbuis voor activisten.’ Een deelnemer zag dit anders: ‘Volgens mij verwar je ‘neutraal’ met ‘objectief’. Niemand is neutraal maar je kunt nog steeds objectief schrijven over wat er gebeurt’, vond deze deelnemer. Hij verwees naar PAJ’s artikelen over ‘hoe Shell al decennia lang de planeet kapot maakt om winst te maken.’

De discussie vervolgde met de vraag: ‘hoe bereiken en betrekken we ons publiek?’ Interviews voor artikelen worden vaak al gezien als ‘betrokkenheid.’ Een deelnemer herkende zich niet in dat beeld. Ze vond het contact tussen publiek en journalisten vaak oppervlakkig: ‘als de journalisten een citaatje nodig hebben voor een stuk.’ Bovendien ontbreekt vaak terugkoppeling na publicatie. Deze deelnemer suggereerde dat journalisten meer moeten nadenken over hoe ze iets terug kunnen doen voor de mensen die ze spreken.

De discussie ging ook over de geschikte vorm van publicatie. De smaken verschilden. De ene had juist behoefte aan complexere, diepere verhalen. ‘Het is nu allemaal zo vlak. Het heeft geen diepte.’ Een gepensioneerde onderzoeker uitte juist frustratie over het beperkte bereik van complexe verhalen. Hij sprak van ‘een kloof tussen de eindgebruiker en het verhaal. ’Weer iemand anders benoemde het belang van persoonlijke ontmoetingen: ‘Wil je goed met mensen kunnen praten, moet je elkaar ook zien.’ 

Een andere deelnemer drong aan op meer transparantie vanuit de journalistiek. Hij benadrukte dat het essentieel is om te weten wat er wordt weggelaten in artikelen: ‘Welk citaat is er gebruikt, maar welke ook niet? Dit toont ook wat jullie bias is.’

De oogst: een verse verzameling volgeschreven post-its en een lange lijst ideeën waar het platform mee aan de slag gaat. Welke keuzes wij daarin maken en waarom: daar zullen we, zo is ons voornemen na afloop, transparant over zijn. Binnenkort meer.


Blijf dit dossier over oplossingsgerichte journalistiek volgen via deze pagina, en volg onze nieuwsbrief en social media om updates te ontvangen:

Blijf op de hoogte van onze verhalen via onze nieuwsbrief:

Steun MOMUS met een donatie


Word jij enthousiast van onafhankelijke onderzoeksjournalistiek én ons toekomstplan om naast problemen ook oplossingen aan te kaarten? Steun Platform Authentieke Journalistiek vandaag nog met een eenmalige of maandelijkse donatie, en help ons om ons werk voort te zetten.

Dit fenomeen is onderzocht en bevestigd door wetenschappers van de Universiteit van Oxford. De overweldigende nieuwsstroom, gevoelens van machteloosheid en giftige online discussies leiden ertoe dat velen zich afkeren van het nieuws, soms voor altijd.

Deze reactie op het nieuws is begrijpelijk. Ook wij als journalisten lopen soms tegen cynisme aan. Bij het dagelijks volgen of maken van nieuws is het moeilijk om niet te vervallen in een  gevoel van déjà vu wanneer er weer een nieuw schandaal aan het licht komt. 

Nu heeft (onderzoeks-)journalistiek natuurlijk niet als doel om mensen een goed gevoel te geven. Het wil de macht controleren en het publiek informeren. Grote bedrijven in de gaten houden, zodat ze zich twee keer achter de oren krabben als ze iets ongeoorloofds plannen. Machthebbers verantwoordelijk houden als het misgaat. Zonder dit soort kritische en onafhankelijke (onderzoeks-)journalistiek kan een democratie niet functioneren.

Het is alleen niet het hele verhaal. Als dit het enige is dat de journalistiek te bieden heeft, blijft er uiteindelijk maar weinig publiek over waarvoor de macht moet vrezen.

Inspireren

Oplossingsgerichte journalistiek wil de balans herstellen door inspirerende en hoopvolle verhalen te maken. Want hoewel het dagelijkse nieuws anders lijkt te suggereren, werken mensen overal ter wereld aan het bedenken en in de praktijk brengen van oplossingen. 

Oplossingsgerichte journalistiek is geen goed nieuws show. Het herstellen van de balans betekent niet dat er voor elk ‘hond bijt man’-verhaal een ‘hond redt man’-verhaal moet komen. Het onderzoekt oplossingen. Ze houdt deze kritisch tegen het licht en beschrijft wat werkt, wat niet en om welke redenen, benadrukt ook het Solutions Journalism Network. Het is geen lobby voor een specifieke oplossing maar een onafhankelijke feitelijke beschrijving.

En als een oplossing effectief blijkt te zijn, kan dit ook dienen om politici ter verantwoording te roepen. Want stel dat land X er wel in slaagt om de CO2-uitstoot substantieel terug te dringen, waarom doen we het in land Y dan niet?

Betrekken

Bovendien vergroot oplossingsgerichte journalistiek de betrokkenheid van het publiek, volgens communicatiewetenschapper Andreas Schuck, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Door te laten zien hoe individuen en gemeenschappen positieve impact kunnen hebben, kan het lezers motiveren om zelf in beweging te komen. Dit versterkt het gevoel ‘dat het uitmaakt wat we doen en dat het in onze macht ligt om dingen te veranderen,’ aldus Schuck. 

Er bestaan al tal van (internationale) nieuwsorganisaties die tegen de stroom in gaan. Na tien jaar ervaring in de onderzoeksjournalistiek willen ook wij het anders gaan doen. 

PAJ nodigt je uit om deel te nemen aan dit proces. Je kan met ons meedenken en praten over oplossingsgerichte journalistiek door jouw tips, vragen of ideeën met ons te delen.

Blijf dit dossier volgen via deze pagina, en volg onze nieuwsbrief en social media om updates te ontvangen:

Blijf op de hoogte van onze verhalen via onze nieuwsbrief:

Steun MOMUS met een donatie


Word jij enthousiast van onafhankelijke onderzoeksjournalistiek én ons toekomstplan om naast problemen ook oplossingen aan te kaarten? Steun Platform Authentieke Journalistiek vandaag nog met een eenmalige of maandelijkse donatie, en help ons om ons werk voort te zetten.